ODPOWIEDZIALNOŚĆ MAJĄTKOWA FUNKCJONARIUSZY PUBLICZNYCH ZA RAŻĄCE NARUSZENIE PRAWA
Dnia 17 maja 2011 r. weszła w życie ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy za rażące naruszenie prawa (Dz. U. z 2011 r., Nr 34., poz. 173, dalej „ustawa”).
Głównym celem ustawy
jest zahamowanie i odwrócenie niekorzystnych trendów w działaniu
aparatu administracyjnego, ponieważ zbyt często działa on z naruszeniem
prawa. Naruszenie to wiąże się zwykle z istotnymi szkodami dla
obywateli. W najbardziej drastycznych przypadkach dochodzi do
spektakularnych bankructw i likwidacji setek miejsc pracy.
{readmorelink}Więcej...{/readmorelink}
Ustawa nie ma na celu rozwiązania wszystkich problemów związanych z prawidłowym funkcjonowaniem administracji publicznej,
a w szczególności związanych z prawidłowym rozstrzyganiem spraw
administracyjnych. Wprowadzeniu nowych mechanizmów prawnych służących
zwiększeniu praworządności rozstrzygania spraw administracyjnych
towarzyszyć powinno podjęcie stosownych działań przez właściwych
ministrów, które służyłyby zwiększeniu efektywności procedur już
przewidzianych w polskim prawie, tzn. przede wszystkim procedury
odpowiedzialności dyscyplinarnej (stanowiącej środek komplementarny do
środka przewidzianego przez ustawę).
Istniejące
dotychczas w polskim systemie prawnym instrumenty służące zapobieganiu
wydawaniu niezgodnych z prawem rozstrzygnięć administracyjnych, tzn.
odpowiedzialność karna za przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie
obowiązków urzędniczych oraz odpowiedzialność dyscyplinarna (dotycząca
tylko części urzędników rozstrzygających sprawy administracyjne), nie
spełniały stawianych im zadań. Skali tego zjawiska nie ogranicza także
pracownicza odpowiedzialność porządkowa i cywilna, której również
poddana jest tylko część urzędników wydających rozstrzygnięcia
administracyjne.
Z powyższego wynika, że rozstrzygnięcia
administracyjne wydają osoby działające na podstawie różnych przepisów,
konstytuujących różny ich status prawny. Wszystko to sprawia, że nie ma
jednego, systemowego i spójnego mechanizmu badania efektywności pracy
urzędników administracji publicznej oraz przeprowadzania kontroli,
nadzoru i wyciągania stosownych wniosków wobec zatrudnionych kadr.
Pewnym rozwiązaniem powyższego problemu ma być właśnie ustawa, która określa przede wszystkim odpowiedzialność finansową urzędników
za podejmowanie błędnych decyzji. Zgodnie z ustawą, wydanie bezprawnej
decyzji może kosztować urzędnika państwowego nawet równowartość rocznej
pensji. Aby można było pociągnąć urzędnika do odpowiedzialności, muszą
zostać spełnione przesłanki wskazane w ustawie: na mocy prawomocnego
orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone odszkodowanie za
szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym
naruszeniem prawa; rażące naruszenie prawa zostało spowodowane
zawinionym działaniem lub zaniechaniem urzędnika i stwierdzone w
określony w ustawie sposób.
Jednakże pociągnięcie urzędnika do
odpowiedzialności nie będzie łatwe. Dopiero w sytuacji, w której Skarb
Państwa bądź jednostka samorządu terytorialnego zapłacą odszkodowanie za
szkodę spowodowaną rażącym naruszeniem prawa, kierownik urzędu, którego
pracownicy zawinili, składa do prokuratura wniosek o przeprowadzenie
postępowania wyjaśniającego. Prokurator zaś najpierw wzywa
funkcjonariusza do dobrowolnego spełnienia świadczenia, a dopiero w jego
braku skieruje przeciwko funkcjonariuszowi powództwo do sądu. Następnie
to sąd określi, czy i jak należy urzędnika pociągnąć do
odpowiedzialności.
Podsumowując, ustawa wprowadza sankcje
finansowe za błędne decyzje urzędników państwowych i samorządowych.
Wprowadzenie takiego rozwiązania należy ocenić jak najbardziej
pozytywnie, ponieważ mając na uwadze grożącą im osobistą
odpowiedzialność finansową, być może urzędnicy będą podejmowali swoje
czynności i decyzje w bardziej przemyślany i uzasadniony sposób, nie
naruszając przy tym w sposób rażący prawa. Zaś obywatele, którzy
ponieśli szkodę z powodu błędnej decyzji będą mieli świadomość, że
funkcjonariusz może ponieść za to osobistą odpowiedzialność, choć jak
wynika z opisanej procedury w tym zakresie, droga do tego jest nadal
daleka.
W przypadku jakichkolwiek pytań, bądź wątpliwości pozostaję do Państwa dyspozycji.
Z wyrazami szacunku,
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna
Niniejsze memorandum ma charakter wyłącznie informacyjny i jest przedmiotem praw autorskich
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelarii Prawnej.
